Ιστορικό
Συντάκτης: Ζωή Μαλακασιώτη, Αρχαιολόγος
[lollum_dropcap]Ο[/lollum_dropcap] λόφος της Γορίτσας βρίσκεται στο βάθος του μυχού του Παγασητικού κόλπου, ανατολικά του Βόλου, και έχει πλήρη έλεγχο της θάλασσας που απλώνεται μπροστά του. Αφορμή αυτού του σημαντικού γεωγραφικού χαρακτηριστικού, ήταν να κτιστεί πάνω στο λόφο αυτόν μια ισχυρή πόλη, πιθανόν από τον Φίλιππο τον Β΄, όταν οχύρωνε στρατηγικές θέσεις στη Μαγνησία. Το όνομα της πόλης μένει ακόμη και σήμερα άγνωστο, αν και κατά καιρούς διάφοροι μελετητές προσπάθησαν να την ταυτίσουν με την Ιωλκό, τη Νήλεια, το Ορμίνιο, τη Δημητριάδα.
Τα τείχη της πόλης κτίστηκαν πιθανότατα από τον Κάσσανδρο στα χρόνια ανάμεσα στο 316 και 298 π.Χ. Ο παλμός της ζωής στην πόλη αυτή σταμάτησε σύντομα και οι κάτοικοί της συνοικίστηκαν περί το 294 π.Χ. στην πόλη της αρχαίας Δημητριάδας, σε ένα λόφο στην απέναντι ακτή του Παγασητικού κόλπου. Έτσι η πόλη της Γορίτσας εγκαταλείφτηκε σιγά – σιγά ως το 250 π.Χ. και έκτοτε δεν ξανακατοικήθηκε. Ο λόφος της Γορίτσας είναι σήμερα προσφιλής στους κατοίκους του Βόλου για τους χώρους περιπάτου, αναψυχής και προσκύνησης της εκκλησίας της Ζωοδόχου πηγής.
Στα νοτιοανατολικά του λόφου, το 19ο αι. ανοίχτηκαν λατομεία, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες οικοδόμησης της σύγχρονης πόλης του Βόλου. Τα λατομεία αυτά μαζί με τα λατομεία της τσιμεντοβιομηχανίας ΑΓΕΤ Ηρακλής, που εκτείνονται έξω ακριβώς από τον περιφραγμένο αρχαιολογικό χώρο της Γορίτσας, πληγώνουν το περιβάλλον και καταβάλλεται προσπάθεια αποκατάστασής και προστασίας του περιβάλλοντος χώρου.
Περιγραφή
Συντάκτης: Ζωή Μαλακασιώτη, Αρχαιολόγος
[lollum_dropcap]Ο[/lollum_dropcap] αρχαιολογικός χώρος στο λόφο Γορίτσας παρουσιάζει ένα καλά διατηρημένο μικρό πόλισμα της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου. Η αρχαία πόλη ήταν κτισμένη στη νοτιοανατολική κλιτή του λόφου και καταλαμβάνει έκταση 400 στρεμμάτων. Σχεδιασμένη σε ένα συμπαγή ιστό, ήταν οργανωμένη σε 4 τύπους οικοδομικών τετραγώνων με σύστημα κάθετων και οριζοντίων δρόμων που απείχαν μεταξύ τους περίπου 32 μ. και 45 μ.
Στην πόλη υπολογίζεται ότι θα υπήρχαν 400 – 500 σπίτια και σε αυτά κατοικούσαν 3000 – 3500 άνθρωποι. Τα σπίτια ήταν ευρύχωρα και στεγάζονταν με κεραμίδια. Ανάμεσά τους ανοίγονταν πλατείες για τις δημόσιες εκδηλώσεις της πόλης και των κατοίκων της. Στην πόλη υπήρχε κεντρικό σύστημα υδροδότησης και αποχέτευσης. Δεξαμενές φυαλόσχημες, επιχρισμένες με ειδικό κονίαμα, είναι ορατές στο χώρο της ακρόπολης, ενώ έχουν εντοπιστεί αυλάκια λαξευμένα στο βράχο του λόφου που διέρχονται από τα οικοδομικά τετράγωνα, συλλέγοντας νερά και απόβλητα.
Η οχύρωση της πόλης ήταν ιδιαίτερα προσεγμένη και κατασκευάστηκε σε μία φάση με ενιαίο σχέδιο. Τα τείχη της έχουν συνολικό μήκος 2800 μ. και είναι κατασκευασμένα κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα. Ο αμυντικός ρόλος τους ενισχυόταν από 33 πύργους. Ιδιαίτερης οχυρωματικής σπουδαιότητας ήταν η κατασκευή του «Προμαχώνα 14″, ενός αμυντικού πύργου πολύ ισχυρού και ογκώδους, στο πιο ευάλωτο σημείο της οχύρωσης της πόλης, στο βόρειο άκρο της, όπου ο λόφος της Γορίτσας ενώνεται με τις παρυφές του Πηλίου. Ο Προμαχώνας 14 είναι ορατός και εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Σήμερα υπόκειται σε μηχανικό καθαρισμό από την κρούστα ρύπανσης που εκλύει η τσιμεντοβιομηχανία ΑΓΕΤ και έχει καλύψει τους δόμους του. Τρεις κύριες πύλες εξυπηρετούσαν την είσοδο και την έξοδο των κατοίκων και των επισκεπτών της πόλης. Σήμερα είναι επισκέψιμες η δυτική και η βόρεια πύλη. Έξω από τα τείχη της πόλης, στα ανατολικά και δυτικά, κατά το παρελθόν είχαν εντοπιστεί τμήματα των νεκροταφείων της, ενώ προς τα νοτιοανατολικά, στις παρυφές του λόφου εντοπίστηκε σπήλαιο λατρείας του Δία Μειλιχίου. Για την κατασκευή των δόμων του οχυρωματικού έργου της πόλης, οι αρχαίοι κτίστες είχαν 30 σημεία εξόρυξης του ασβεστολιθικού οικοδομικού υλικού, τα οποία είναι ακόμα ορατά δίπλα στην πορεία των τειχών.